DATA149.1.19

18:42 წუთი, სასწრაფოს ბრიგადა N23, მზად არის გასასვლელად. სასწრაფოს ექიმები მიხეილ თოდუა და ნინო ხაჭვანი უკვე მზად არიან და იმედოვნებენ, რომ გზა ძალიან გადატვირთული არ იქნება. მიხეილ ოქრუაშვილი, რომელიც უკვე 20 წელია სასწრაფოს მძღოლია, ქართველი მძღოლის აზროვნების ცვლილების ყველა ეტაპს მოესწრო: „ნელი ტემპით, თუმცა მაინც არის ძვრები აზროვნებაში და ქართველმა მძღოლმა გზის დათმობა ისწავლა. თუ 5 წლის წინ სირენის ჩართვასთან ერთად რაციის გამოყენება მიწევდა და ცალკე ექიმს ყვირილი გზის დასათმობად, ახლა ამის გაკეთება აღარ გვჭირდება. არის შემთხვევები, როდესაც სირენის გაგონებაზე, გზით ერთი მთლიანი ზოლი თავისუფლდება, ყოფილა შემთხვევა თავად მძღოლი გადმოსულა თავისი მანქანიდან და საცობის დროს სხვა მანქანებს ანიშნებდა რომ გავეტარებინეთ. ეს კაცი დაახლოებით 20 წუთი ცდილობდა ჩვენთვის გზის მოცემას, არც პაციენტის ნათესავი იყო, არც ჩემი, ის იყო უბრალო გამვლელი, რომელსაც არანაიარი მოვალეობა არ ჰქონდა ჩვენ წინაშე. ასეთი ადამიანები ცვლიან საზოგადოებრივ აზრს, ეს ვიდეო შემდეგ სოციალურ ქსელში მოხვდა და კარგი გამოხმაურება გამოიწვია საზოგადოებაში.“
სოციალური კამპანია „მე გზას ვუთმობ სასწრაფოს“ 2016 წლიდან ჩაეშვა სოციალურ ქსელში, კამპანიის ფარგლებში, ადამიანები ერთი იდეის ირგვლივ გაერთიანდნენ, კამპანიას ჰყავდა ოთხმოცამდე მოხალისე, რომლებიც თავისი ინიციატივით მთელ ქალაქში სტიკერებს არიგებდნენ. კამპანია სტიკერებით დაიწყო და სოციალურ ქსელში გაგრძელდა. თავიდან გამოჩნდა პატარა ვიდეო რგოლი, რომელიც ხსნიდა კამპანიის მიზანს და შემდეგ პერიოდულად, სოციალური ქსელის მომხარებლები, პირად გვერდზე საკუთარი მობილურით გადაღებულ ვიდეოებს დებდნენ სადაც ნათლად ჩანდა, რომ ამ კამპანიამ გაამართლა. გზაში დაკარგული თითოეული წუთი, შესაძლოა, საბედისწერო აღმოჩნდეს პაციენტისთვის, სწორედ ამიტომ კამპანია მძღოლებს გზის დათმობისკენ მოუწოდებდა და ცდილობდა საზოგადოებრივი აზრის ცვლილებას. ასეთი კამპანია ერთგვარი შეხსენებაა მძღოლებისთვის, რომ ხმოვანსიგნალიანი მანქანისთვის გზის დათმობა პაციენტის დახმარებას ნიშნავს.

თბილისის სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ცენტრი, კამპანიის ჩატარებას კიდევ ერთხელ გეგმავს, მათი აზრით უნდა მოიძებნოს ახალი ფორმა, რათა კამპანია უფრო წარმატებული იყოს. სასწრაფოს ექიმის, ნინო ხაჭვანის აზრით, ასეთი კამპანიები, რომლებიც ადამიანის მენტალობის და აზროვნების ცვილილებას ეხება არ უნდა იყოს ერთჯერადი ხასიათის,  რადგან აზროვნებისა და მენტალობის პრობლემები ღრმად არის დალექილი და პერიოდულად შეხსენებას საჭიროებს, რათა საბოლოოდ ის შედეგი იქნას მიღწეული, რომლისთვისაც ამდენი დრო და ენერგია იხარჯება.
სოციალური ქსელი, ოცდამეერთე საუკუნეში, ასეთი კამპანიების წარმატების მთავარი იარაღია, მისი საშუალებით კერძო კომპანიებს ან საზოგადოებას მათი ხმა ფართო მასებამდე მიაქვთ. ჩვენ ყოველდღიურად გვაძლევენ მიმართულებებს, ან ჩვენით ვირჩევთ მიმართულებას, რომელსაც მივყვებით. სოციალურ ქსელში, ყველა ადამიანი წერს იმას რაც სურს, ავრცელებს იმ ინფორმაციას, რაც მას აინტერესებს ან იღებს ახალ ინფორმაციას. სადავეები მის ხელშია, თუმცა ხშირად უმრავლესობა ვერ ხვდება, რომ კონტროლის ქვეშ თავად არიან. მთავარი იარაღიც სოციალური ქსელის ეს არის, იმდენად ღრმად ხარ ჩართული ამ სივრცეში უკან ვეღარ გამოდიხარ. შედეგის და მიზნის მისაღწევად ამ იარაღს, ყველა სხვადასხვანაირად იყენებს. სამწუხაროდ, ყველა მიზანი კეთილ საქმეს არ ემსახურება, სწორედ ამიტომ, სოციალური ქსელის გავლენა დადებითიც არის და უარყოფითიც. არსებობს ინსტრუმენტები, რომელსაც ფართოდ იყენებენ საზოგადოებრივი აზრის შესაცვლელად მსოფლიოში. ამერიკის შეერთებულ შტატებში და ძირითადად მაღალ განვითარებად ქვეყნებში იარაღი, სოციალურ ქსელში არსებული ალგორითმების სისტემაა. ამა თუ იმ სოციალურ ქსელში დარეგისტრირებით, ჩვენ თანხმობას ვაძლევთ პლატფორმას, გამოიყენოს ინფორმაცია ჩვენ შესახებ, სანაცვლოდ კი, ვიგებთ ინფორმაციას ჩვენი მეგობრების, ოჯახის წევრების, ნაცნობებისა და საინტერესო ადამიანების შესახებ.
      2016 წლის არჩევნებში, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ეს ფუნქცია გახდა არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი. 2014 წელს ფეისბუქზე გამოჩნდა ქვიზი, This is your digital life (ეს არის შენი ციფრული ცხოვრება), რომელიც ადამიანების შეხედულებებს და სურვილებს ადგენდა. აპლიკაცია კემბრიჯის უნივერსიტეტის აკადემიკოსმა, ალექსანდრ კოგანმა შექმნა. ალგორითმი მონაცემებს არამხოლოდ ქვიზში მონაწილე ადამიანების, არამედ მათი მეგობრების შესახებაც აგროვებდა. ქვიზში დაახლოებით 300.000 ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა, თუმცა, რადგან მომხმარებლები თანხმდებოდნენ, აპლიკაციას მიეღო ინფორმაცია მათი მეგობრების შესახებაც, კოგანმა შეძლო, პერსონალური მონაცემები 50 მილიონი მომხმარებლის შესახებ მათი თანხმობის გარეშე მიეღო. ამ ქვიზის შემდეგ გამოვლინდა ის სურვილები რისი მიღებაც ხალხს საკუთრი ქვეყნისგან უნდოდა, შესაბამისად თითოეული ადამიანისთვის იდებოდა რეკლამის სახით ტრამპის სურათი და ქვეშ ის დაპირება რომლის მიღებაც მომხმარებელს სურდა. კემბრიჯ ანალიტიკის ინფორმაციით, დღეს ეს ალგორითმი განადგურებულია, თუმცა ნებისმიერ დროს არსებობს შანსი, რომ მსგავსი ან ოდნავ სახეცვლილი ვარიანტი დაბრუნდეს სოციალურ ქსელში.
ისტორიაში, არ ყოფილა მედია პლატფორმა, იმდენად კომფორტული მომხმარებლისთვის, როგორიც სოციალური მედიაა. ამ პლატფორმას საქართველოში კარგად იყენებენ კომპანიები ან სამთავრობო უწყებები. თუ ამერიკის შეერთებულ შტატებში ალგორითმებია მთავარი ინსტრუმენტი, ჩვენთან სოციალური კამპანიების ბუმია. რა თქმა უნდა, ყველა სოციალური კამპანია, წარმატებით არ დასრულებულა, თუმცა არსებობს შემთხვევები, რომლის წარმატებასაც ის შედეგები აჩვენებს, რომელიც ყველასთვის ნათელია. “იზრუნე გარემოზე“ 2016 წელს „გუდვილის“ მიერ ჩატარებული სოციალური კამპანიაა. ეს იყო პირველი სოციალური კამპანია, რომელიც ნარჩენების დახარისხებას და ამ კუთხით საზოგადოებრივი აზრის ცვლილებას ეხებოდა. პროექტი USAID-ის პროგრამის “ნარჩენების მართვის ტექნოლოგიები რეგიონებში” ფარგლებში განხორციელდა. ამ ინიციატივით, „გუდვილი“ შესაძლებლობას აძლევდა თავის მომხმარებელს, შეემცირებინა ნაგავსაყრელზე მოხვედრილი ნარჩენის რაოდენობა და ამით წვლილი შეეტანა ჯანსაღი გარემოს შექმნაში. კამპანიამ არ გაამართლა, რადგან მიზანი მხოლოდ კომპანიაზე არ იყო დამოკიდებული. ასეთი შედეგის მიღწევას დიდი ფინანსური რესურსი და სახელმწიფოს ჩართულობა ჭირდება. კამპანიაში არ იყო ინფორმაცია იმის შესახებს სად მიდიოდა, ან როგორ, ეს დახარისხებული ნაგავი. სწორედ ეს იყო მთავარი შეცდომა ამ სოციალური კამპანიის, რომელმაც აზროვნების ცვლილებაზე მნიშვნელოვნად ვერ იმუშავა.
კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება Fake ანუ ცრუ ნიუსების სამყაროში. სოციალურ მედიაში ცრუ ინფორმაციის გავრცელების მეთოდები დაიხვეწა. "ფეიკ," ანუ ყალბი ნიუსი, საზოგადოებაში აბსურდულ რეალობას ქმნის. ტექნოლოგიურად კარგად შესრულებული ყალბი ახალი ამბის დაჯერება ადვილია და ვინც ამ ყველაფრის უკან დგას, ზუსტად იცის როგორ მოახდინოს გავლენა საზოგადოებრივ აზრზე. სანდრო ასათიანი, რომელიც დეველოპერი და “ჯეოლაბ”-ის ერთ-ერთი დამფუძნებელია დაახლოებით 15 წელია სოციალური ქსელების შესწავლით არის დაკავებული, გავლენის მიმართულებასა და სოციალურ სივრცეში გაჩენილ ახალ ტერმინზე „პოსტ სიმართლეზე“ საუბრობს. „პოსტ-სიმართლე“ 2016 წელს ოქსფორდის ლექსიკონის წლის სიტყვა გახდა. პრეფიქსი „პოსტ“ როგორც ლექსიკონის ავტორები აღნიშნავენ, ამ შემთხვევაში, არ არის გამოყენებული „შემდგომის“ გაგებით. პრეფიქსი გამოხატავს სწორედ იმას, რომ სიმართლემ