კანონის მიღების და კესარიას მკვლელობის დამთხვევა – გახდება თუ არა ოჯახურ ღირებულებათა კანონის პირობებში გენდერული ნიშნით მკვლელობები ტენდენციური
ნია ხუჭუა
საქართველოში ბოლო პერიოდში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენა მოხდა, რომელმაც საზოგადოებაში ფართო დისკუსია გამოიწვია. ოჯახის ღირებულებათა კანონპროექტმა და ცნობილი ტრანსგენდერი ქალის, მსახიობის და მოდელის კესარია აბრამიძის სასტიკმა მკვლელობამ, რომელიც მეგობარი მამაკაცის მხრიდან განხორციელდა, გამოაშკარავა სოციალური დაძაბულობის სხვადასხვა ასპექტი.
სახელმწიფო და სამოქალაქო საზოგადოება დგას რთული გამოწვევის წინაშე - თუ როგორ შეინარჩუნოს ტრადიციული ღირებულებები და იმავდროულად უზრუნველყოფილ იქნეს ადამიანის ძირითადი უფლებები. ოჯახის ღირებულებათა კანონი, რომელიც მიზნად ისახავდა ტრადიციული ნორმების კანონმდებლო დონეზე დამკვიდრებას, გახდა მწვავე დებატების საგანი.
პოლიტიკური სპექტრის სხვადასხვა მხარეები სხვადასხვაგვარად აფასებენ ამ კანონს. მმართველი გუნდი აქცენტს აკეთებს ტრადიციული ღირებულებების შენარჩუნებაზე, ხოლო ოპოზიცია და სამოქალაქო აქტივისტები გამოთქვამენ შეშფოთებას შესაძლო დისკრიმინაციულ გავლენასთან დაკავშირებით.
კესარია აბრამიძის მკვლელობა კი მწარე მაგალითია იმისა, თუ რა საფრთხეები შეიძლება დაემუქროს გენდერულ უმცირესობებს საზოგადოებრივი დაძაბულობის პირობებში. ეს ტრაგედია აშკარად წარმოაჩენს იმ სტერეოტიპებსა და ძალადობრივ დამოკიდებულებებს, რომლებიც ჯერ კიდევ არსებობს.
საერთაშორისო ორგანიზაციებიც შეშფოთებას გამოთქვამენ. მათი რეკომენდაციები მიუთითებს იმაზე, რომ მსგავსი კანონები შეიძლება გახდეს დისკრიმინაციის კიდევ უფრო მეტი წყარო და გააღრმავოს საზოგადოებრივი დაპირისპირება.
საქართველოს, რომელიც ევროპული ინტეგრაციის გზაზეა, უაღრესად მნიშვნელოვანია იპოვოს ბალანსი ტრადიციების პატივისცემასა და თანამედროვე ღირებულებებს შორის. ეს საჭიროებს ღრმა დიალოგს, ურთიერთგაგებასა და ყველა მხარის ინტერესების გათვალისწინებას.
სახელმწიფოს წინაშე დგას რთული ამოცანა - შეინარჩუნოს კულტურული იდენტობა და ამავდროულად უზრუნველყოს ყველა მოქალაქის თანასწორუფლებიანობა. ეს მოითხოვს პოლიტიკური ნების გამოჩენას, ღია დიალოგს, ურთიერთპატივისცემასა და კომპრომისის უნარს.
კანონის კონტექსტი
ოჯახურ ღირებულებათა კანონის მიღების კონტექსტი მრავალმხრივია და მისი გააზრება საჭიროა იმ სოციალური, პოლიტიკური და კულტურული ფაქტორების გათვალისწინებით, რომლებიც საქართველოში ბოლო წლებში განვითარდა. ეს კანონი, რომელმაც ფართო საზოგადოებრივი დისკუსია გამოიწვია, ცდილობს ტრადიციული ღირებულებების, ოჯახის ინსტიტუტის და კულტურული იდენტობის გაძლიერებას ქვეყანაში, სადაც ეს საკითხები დიდი მნიშვნელობით სარგებლობენ.
საქართველოში, როგორც რეგიონში კულტურულად მდიდარ და მრავალფეროვან ქვეყანაში, ოჯახურ ღირებულებებსა და ტრადიციებს ყოველთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ქართველმა საზოგადოებამ და სახელმწიფომ განსაკუთრებით დაიწყეს ეროვნული იდენტობის აღდგენა და შენარჩუნება. ამ პროცესში, ტრადიციული ღირებულებების დაცვა და გამყარება გახდა ეროვნული დღის წესრიგის მნიშვნელოვანი ნაწილი.
დღეს საქართველო დგას რთული არჩევანის წინაშე - შეინარჩუნოს ტრადიციული ღირებულებები თუ სრულად მოერგოს დასავლურ დემოკრატიულ სტანდარტებს. ოჯახის ღირებულებათა კანონი სწორედ ამ დაპირისპირების ერთ-ერთი გამოხატულებაა. 21-ე საუკუნის პირველ ათწლეულებში საქართველო შეხვდა მრავალ პოლიტიკურ და სოციალურ გამოწვევას, რაც შეეხებოდა დემოკრატიზაციას, ადამიანის უფლებების დაცვას და ევროპულ ინტეგრაციას. ამ პერიოდში, ქვეყნის შიგნით და გარეთ, აშკარა იყო საზოგადოებაში ღირებულებათა პოლარიზაცია. ერთი მხრივ, ტრადიციული და კონსერვატიული ღირებულებები, მეორე მხრივ, დასავლური დემოკრატიული პრინციპები და ღირებულებები, რომლებიც გულისხმობს გენდერული თანასწორობისა და ადამიანის უფლებების დაცვას.
კანონის ინიცირება და განხილვა განსაკუთრებით აქტუალური გახდა ამ საზოგადოებრივი დაპირისპირების ფონზე. მმართველმა პარტიამ და მისმა მხარდამჭერებმა კანონი განიხილეს, როგორც საშუალება ტრადიციული ღირებულებების დაცვის და ეროვნული იდენტობის გასამყარებლად. ამავე დროს, ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები აყენებდნენ არგუმენტებს იმის შესახებ, რომ კანონი შესაძლოა დისკრიმინაციული იყოს და ხელს უწყობდეს გენდერული უმცირესობების მარგინალიზაციას.
ოჯახური ღირებულებათა კანონის მიზნები
კანონის მთავარ მიზნად სახელდება ოჯახური ღირებულებების შენარჩუნება და მათი პოპულარიზაცია. ის ცდილობს განმარტოს და განსაზღვროს, თუ რა წარმოადგენს ქართულ კულტურასა და იდენტობას, და ამ ფასეულობების საფუძველზე შექმნას სამართლებრივი ჩარჩო, რომელიც დაიცავს და განამტკიცებს ტრადიციულ ოჯახურ სტრუქტურებს.
მიუხედავად იმისა, რომ კანონის მიზნები შეიძლება ჩანდა კეთილშობილურად, მისი შინაარსი და რეალიზაციის პროცესი აჩენს ბევრ კითხვას. კრიტიკოსები ფიქრობენ, რომ ასეთი კანონები შეიძლება საზიანო იყოს - მათ შეუძლიათ გააძლიერონ დისკრიმინაცია და გენდერული სტერეოტიპები, განსაკუთრებით როცა ადამიანები პოულობენ გზებს კანონის გვერდის ავლისთვის და ძალადობრივი ქცევის გასამართლებლად.
საერთაშორისო ორგანიზაციები და უფლებადამცველი ჯგუფები ასევე გამოხატავდნენ შეშფოთებას კანონის პოტენციური შედეგების გამო. მათში გაჩნდა ვარაუდი, რომ მსგავსი საკანონმდებლო ინიციატივები, რომლებმაც ტრადიციული ღირებულებების დაცვის სახელით შესაძლოა ზიანი მიაყენონ გენდერული და სოციალური თანასწორობის პრინციპებს, იქნებიან მყარად კრიტიკას ეპოსობს.
ოჯახურ ღირებულებათა კანონის ინიცირების და განხილვის პროცესში გამოიკვეთა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ასპექტი, რომლებიც ასახავს ქართულ საზოგადოებაში არსებულ ღირებულებათა მრავალფეროვნებასა და დაპირისპირებას. ეს დისკურსი არა მხოლოდ პოლიტიკურ, არამედ სოციალურ და კულტურულ დონეზეც მიმდინარეობდა, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს დისკუსიებს და აჩვენებს, რამდენად რთულია ტრადიციული ღირებულებების და თანამედროვე ადამიანის უფლებათა პრინციპების ბალანსის შენარჩუნება.
მმართველი პარტიის წარმომადგენლები და მათი მხარდამჭერები აქტიურად უჭერდნენ მხარს ოჯახურ ღირებულებათა კანონის მიღებას. მათი არგუმენტები ძირითადად ეფუძნებოდა ტრადიციული ღირებულებების დაცვისა და ეროვნული იდენტობის შენარჩუნების აუცილებლობას. ისინი აღნიშნავდნენ, რომ კანონი მიზნად ისახავს ოჯახის ინსტიტუტის გაძლიერებას და ტრადიციული ღირებულებების პოპულარიზაციას, რაც, მათი აზრით, აუცილებელია ქართული საზოგადოების სტაბილურობისა და კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად.
მმართველი პარტიის წარმომადგენლები ხშირად იყენებდნენ რიტორიკას, რომელიც ხაზს უსვამდა ტრადიციული ღირებულებების მნიშვნელობას და მათ როლს ეროვნული იდენტობის განმტკიცებაში. ისინი აღნიშნავდნენ, რომ ოჯახი არის ქართული საზოგადოების საფუძველი და მისი დაცვა აუცილებელია ქვეყნის მომავლისთვის. ამ რიტორიკაში ხშირად იგრძნობოდა კონსერვატიული და პატრიოტული ტონი, რომელიც მიმართული იყო საზოგადოების იმ ნაწილისკენ, რომელიც ტრადიციულ ღირებულებებს დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს.
ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები, თავის მხრივ, გამოთქვამდნენ შეშფოთებას კანონის შესაძლო დისკრიმინაციული ხასიათის გამო. მათი არგუმენტები ეფუძნებოდა ადამიანის უფლებების დაცვისა და გენდერული თანასწორობის პრინციპებს. ისინი აღნიშნავდნენ, რომ კანონი შესაძლოა გახდეს ნოყიერი ნიადაგი გენდერული უმცირესობების წინააღმდეგ მიმართული ძალადობისთვის და დისკრიმინაციისთვის.
ოპოზიციის წარმომადგენლები და სამოქალაქო საზოგადოების აქტივისტები ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ კანონი არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს და ადამიანის უფლებათა დაცვის პრინციპებს. ისინი ხაზს უსვამდნენ, რომ საქართველოს, როგორც ევროინტეგრაციის გზაზე მდგომი ქვეყნისთვის, აუცილებელია უზრუნველყოს ყველა მოქალაქის უფლებების თანაბარი დაცვა და არ დაუშვას დისკრიმინაცია. მათი რიტორიკა ხშირად იყო მიმართული საზოგადოების იმ ნაწილისკენ, რომელიც მხარს უჭერს გენდერულ თანასწორობას და ადამიანის უფლებების დაცვას.
მედიასაშუალებებმა აქტიურად გააშუქეს ოჯახურ ღირებულებათა კანონის განხილვა და მასთან დაკავშირებული დისკუსიები. მედიაში ხშირად ჩნდებოდა სტატიები და რეპორტაჟები, რომლებიც ასახავდნენ როგორც მმართველი პარტიის, ასევე ოპოზიციის და სამოქალაქო საზოგადოების პოზიციებს. ეს დისკუსიები ხშირად იყო მწვავე და ემოციური, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებდა საზოგადოებრივ დისკურსს.
საერთაშორისო ორგანიზაციებმა და დიპლომატიურმა კორპუსმა ასევე გამოხატეს შეშფოთება ოჯახურ ღირებულებათა კანონის შესახებ. მათ აღნიშნეს, რომ კანონი შესაძლოა ეწინააღმდეგებოდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და ადამიანის უფლებათა დაცვის პრინციპებს. ევროკავშირის წარმომადგენლობამ საქართველოში აღნიშნა, რომ საქართველოს, როგორც ევროინტეგრაციის გზაზე მდგომი ქვეყნისთვის, აუცილებელია უზრუნველყოს ყველა მოქალაქის უფლებების თანაბარი დაცვა და არ დაუშვას დისკრიმინაცია.
პოლიტიკური დისკურსი, რომელიც თან ახლდა ოჯახურ ღირებულებათა კანონის განხილვას, მნიშვნელოვნად აისახა საზოგადოებრივ განწყობებზე. საზოგადოების ნაწილი მხარს უჭერდა ტრადიციული ღირებულებების დაცვას და კანონის მიღებას, ხოლო სხვა ნაწილი გამოთქვამდა შეშფოთებას მისი შესაძლო დისკრიმინაციული ხასიათის გამო. ეს დისკუსიები აჩვენებს, რამდენად რთულია ტრადიციული ღირებულებების და თანამედროვე ადამიანის უფლებათა პრინციპების ბალანსის შენარჩუნება ქართულ საზოგადოებაში.
კესარია აბრამიძის მკვლელობა: ტრაგედია გენდერული უმცირესობებისთვის
კესარია აბრამიძის მკვლელობა კანონის მიღების პერიოდს დაემთხვა და გახდა მძიმე ილუსტრაცია იმ საფრთხეებისა, რომლებსაც გენდერული უმცირესობები აწყდებიან. ეს ტრაგიკული შემთხვევა აძლევს საფუძველს ვიფიქროთ, რომ საზოგადოებაში არსებული ნეგატიური განწყობები და სტერეოტიპები შესაძლოა გაძლიერდეს ისეთი საკანონმდებლო ინიციატივებით, რომლებიც პირდაპირ თუ ირიბად ახდენენ გარკვეული ჯგუფების მარგინალიზაციას.
კესარია აბრამიძის მკვლელობის შემდეგ, საქართველოს საზოგადოებაში გამოწვეული რეაქციები მრავალფეროვანი და მწვავე აღმოჩნდა. ეს ტრაგიკული შემთხვევა ამავე დროს ემთხვევა ოჯახურ ღირებულებათა კანონის მიღების პერიოდს, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს დისკუსიებს გენდერული უმცირესობების მიმართ მტრულ განწყობებთან და საზოგადოების პოლარიზაციასთან დაკავშირებით.
კესარიას მკვლელობამ საქართველოს LGBTQ+ თემში შიშისა და დაუცველობის განცდა კიდევ უფრო გაამძაფრა. თემის წარმომადგენლებისთვის ეს შემთხვევა არა მხოლოდ ერთი ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფა იყო, არამედ სიმბოლო იმ ძალადობისა და დისკრიმინაციის, რასაც ისინი ყოველდღიურად აწყდებიან. მრავალი რესპონდენტი აღნიშნავს, რომ მათ უწევთ საკუთარი იდენტობის დამალვა საზოგადოებრივ და სამუშაო სივრცეებში, რათა თავიდან აიცილონ დისკრიმინაცია და ძალადობა.
კესარიას მკვლელობის შემდეგ საქართველოს LGBTQ+ თემში შიშისა და დაუცველობის განცდა მკვეთრად გაიზარდა. ეს ტრაგიკული შემთხვევა არა მხოლოდ ერთი ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფად, არამედ მთელი თემისთვის მძიმე დარტყმად აღიქმება.
"ყოველდღიურად ვდგავართ გამოწვევების წინაშე. გვიწევს მუდმივად ფიქრი იმაზე, თუ როგორ გამოვიყურებით, სად მივდივართ, ვისთან შეგვიძლია ვიყოთ ღია ჩვენი იდენტობის შესახებ," - აცხადებს თემის ერთ-ერთი წევრი, რომელმაც უსაფრთხოების მოსაზრებებიდან გამომდინარე ანონიმურობის დაცვა ისურვა.
განსაკუთრებით საყურადღებოა კავშირი ახლად მიღებულ კანონმდებლობასა და მომხდარ ტრაგედიას შორის. რესპონდენტის თქმით, როდესაც სახელმწიფო იღებს კანონებს, რომლებიც პირდაპირ თუ ირიბად ახალისებს დისკრიმინაციას, ეს ქმნის ნოყიერ ნიადაგს ძალადობისთვის.
"სახელმწიფოს აქვს პირდაპირი პასუხისმგებლობა დაიცვას ყველა მოქალაქის უფლებები. მაგრამ რეალობაში, ხშირად პირიქით ხდება - სახელმწიფო თავად უწყობს ხელს დისკრიმინაციული გარემოს შექმნას," - აღნიშნავს იგივე რესპონდენტი.
პრობლემის მოგვარება, თემის წარმომადგენლების აზრით, კომპლექსურ მიდგომას საჭიროებს. ეს მოიცავს როგორც საკანონმდებლო ცვლილებებს, ისე საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს სამართალდამცავი სისტემის გაძლიერებას და მათი მგრძნობელობის გაზრდას LGBTQ+ საკითხების მიმართ.
საგანმანათლებლო სფეროში ცვლილებებიც აუცილებელია - სკოლებსა და უნივერსიტეტებში შესაბამისი პროგრამების დანერგვა ხელს შეუწყობს მომავალი თაობების უფრო ტოლერანტულ გარემოში აღზრდას. მხოლოდ ასეთი მრავალმხრივი მიდგომით იქნება შესაძლებელი იმ სისტემური პრობლემების დაძლევა, რომლებიც დღეს LGBTQ+ თემის წინაშე დგას საქართველოში.
საქართველოში მოქმედმა არასამთავრობო ორგანიზაციებმა, როგორიცაა „თანასწორობის მოძრაობა“ და „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის“, გამოხატეს შეშფოთება არსებული სოციალური და პოლიტიკური გარემოს შესახებ, რომელიც ხელს უწყობს გენდერული უმცირესობების მარგინალიზაციას. მათ განცხადებებში ხაზგასმულია, რომ კესარია აბრამიძის მკვლელობა არ არის იზოლირებული შემთხვევა, არამედ უფრო ფართო პრობლემის სიმპტომია, რომელიც სჭირდება დაუყოვნებლივ და სისტემურ პასუხს.
მედიასაშუალებებმა აქტიურად გააშუქეს კესარიას მკვლელობა და ოჯახურ ღირებულებათა კანონის მიღება, რაც ხშირად გახდა საჯარო დისკუსიების თემა. ბევრმა ჟურნალისტმა და საზოგადოებრივმა მოღვაწემ აღნიშნა, რომ ნეგატიური განწყობები და სტერეოტიპები, რომლებიც ამ კანონით გამყარდება, შესაძლოა წაახალისოს ძალადობრივი ქცევები და დისკრიმინაციული ქმედებები. ზოგიერთი მედია კი კანონის მიღებას და კესარიას მკვლელობას შორის პირდაპირ კავშირს ხედავს, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს დისკუსიებს.
თბილისში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ საზოგადოების უმრავლესობა ხედავს კავშირს ოჯახურ ღირებულებათა კანონის ინიცირებასა და კესარია აბრამიძის მკვლელობას შორის. ეს ორი მოვლენა, რომელთა დროში თანხვედრამ საზოგადოებაში მწვავე დისკუსია გამოიწვია, მნიშვნელოვნად ასახავს ქვეყანაში არსებულ სოციალურ და პოლიტიკურ ვითარებას.
კვლევაში, რომელშიც 211 თბილისელმა მიიღო მონაწილეობა, გამოკითხულთა 45.7% მიიჩნევს, რომ არსებობს პირდაპირი კავშირი საკანონმდებლო ინიციატივასა და მომხდარ ტრაგედიას შორის. "კანონპროექტის ინიცირების შემდეგ საგრძნობლად გაიზარდა აგრესია LGBTQ+ თემის მიმართ," - აღნიშნავს ერთ-ერთი რესპონდენტი.
გამოკითხულთა 39.5% ხედავს ირიბ კავშირს ამ მოვლენებს შორის, მიაჩნიათ რა, რომ კანონმა შექმნა ნიადაგი მსგავსი ინციდენტებისთვის. მხოლოდ 19.5% ვერ ხედავს რაიმე სახის კავშირს, ხოლო 5.2%-ს გაუჭირდა პოზიციის დაფიქსირება.
განსაკუთრებით საყურადღებოა საზოგადოების დამოკიდებულება სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის საკითხზე. გამოკითხულთა 53.3% თვლის, რომ ხელისუფლებას აკისრია პირდაპირი პასუხისმგებლობა მომხდარზე. "ხელისუფლებამ არა მხოლოდ ვერ უზრუნველყო მოქალაქის უსაფრთხოება, არამედ თავად შეუწყო ხელი დისკრიმინაციული გარემოს შექმნას," - აცხადებს კვლევის ერთ-ერთი მონაწილე.
საქართველო დგას მნიშვნელოვანი გამოწვევის წინაშე - დააბალანსოს ტრადიციული ღირებულებები და თანამედროვე დემოკრატიული სტანდარტები, განსაკუთრებით ევროინტეგრაციის გზაზე. სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები გამოხატავენ შეშფოთებას მოწყვლადი ჯგუფების უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, მაშინ როცა საზოგადოების ნაწილი მხარს უჭერს ტრადიციული ღირებულებების კონსტიტუციურ განმტკიცებას.
კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი ხედავს მჭიდრო კავშირს საკანონმდებლო ინიციატივებსა და LGBTQ+ თემის უსაფრთხოებას შორის, რაც მიუთითებს სახელმწიფო პოლიტიკის გადახედვისა და უმცირესობათა უფლებების დაცვის მექანიზმების გაძლიერების აუცილებლობაზე.
კანონთან კავშირი და საერთაშორისო გამოცდილება
საგულისხმოა, რომ კანონის მიღებამ შესაძლოა გამოიწვიოს არა მხოლოდ პირდაპირი სამართლებრივი შედეგები, არამედ მნიშვნელოვნად იმოქმედოს საზოგადოებრივ განწყობებზე. არსებობს საფუძვლიანი შიში, რომ კანონით გამყარებულმა ნეგატიურმა დამოკიდებულებებმა შესაძლოა წაახალისოს დისკრიმინაციული ქცევა და ძალადობრივი ქმედებები გენდერული უმცირესობების მიმართ.
საერთაშორისო გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ მსგავსი კანონები ხშირად იწვევს საზოგადოების პოლარიზაციას და ზრდის რისკებს მოწყვლადი ჯგუფებისთვის. მაგალითად, რუსეთში, უნგრეთში, პოლონეთში, თურქეთსა და შეერთებულ შტატებში დაფიქსირებული სქემები მიუთითებს იმაზე, რომ კანონმა შესაძლოა პოტენციურად მოახდინოს დისკრიმინაციის ლეგიტიმაცია და გაზარდოს ძალადობა ლგბტქ+ პირების მიმართ საქართველოში.
საქართველოში "ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ" კანონის მიღებამ და კესარია აბრამიძის ტრაგიკული მკვლელობა საერთაშორისო გამოცდილების გათვალისწინების აუცილებლობაზე მიუთითებს. მსგავსი კანონების მიღებას სხვა ქვეყნებში LGBTQ+ თემის მიმართ ძალადობის მკვეთრი ზრდა მოჰყვა.
რუსეთში 2013 წელს მიღებულმა "გეი პროპაგანდის" კანონმა მძიმე შედეგები გამოიწვია - ორგანიზაცია "SOVA"-ს მონაცემებით, სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულების რაოდენობა გაორმაგდა. 2013-2017 წლებში ძალადობის შემთხვევები 250%-ით გაიზარდა, თუმცა თავდასხმების 80% საერთოდ არ განცხადებულა.
უნგრეთში ბოლო წლების საკანონმდებლო ცვლილებებმა, რომლებიც ტრადიციული ოჯახური ღირებულებების გამყარებას ისახავდა მიზნად, LGBTQ+ პირთა უფლებების მნიშვნელოვანი შეზღუდვა გამოიწვია. სიტუაციის სიმწვავეზე მიუთითებს ის ფაქტი, რომ 2021 წელს ევროკომისიამ უნგრეთის წინააღმდეგ სასამართლო პროცესი წამოიწყო, რადგან მიღებული კანონმდებლობა ევროკავშირის ფუნდამენტურ ღირებულებებს ეწინააღმდეგებოდა.
პოლონეთში "LGBTQ+-თაგან თავისუფალი ზონების" გამოცხადებას Campaign Against Homophobia-ს მონაცემებით, 2019-2021 წლებში ძალადობის 40%-იანი ზრდა მოჰყვა. გაიზარდა თვითმკვლელობის მცდელობების რისკიც, განსაკუთრებით ახალგაზრდებში.
აშშ-ში ტრანსგენდერთა უფლებების შემზღუდველი კანონების მიღების შემდეგ, 2020 წელს დაფიქსირდა სიძულვილით მოტივირებული 1,051 დანაშაული სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე, რაც 16%-ით აღემატება 2019 წლის მაჩვენებელს.
"საერთაშორისო გამოცდილება აჩვენებს მკაფიო კორელაციას მსგავს საკანონმდებლო ცვლილებებსა და LGBTQ+ თემის წინააღმდეგ მიმართულ ძალადობას შორის," - აღნიშნავს ადამიანის უფლებათა ექსპერტი. "საქართველოში მომხდარი ტრაგედია კიდევ ერთხელ ადასტურებს ამ საფრთხის რეალურობას."
ადამიანის უფლებათა დამცველები მოუწოდებენ საქართველოს ხელისუფლებას, გაითვალისწინოს სხვა ქვეყნების გამოცდილება და მიიღოს ქმედითი ზომები LGBTQ+ თემის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მუდმივი მონიტორინგი და საერთაშორისო მხარდაჭერის მობილიზება კანონის პოტენციური უარყოფითი შედეგების პრევენციისთვის.
ევროკავშირმა (EU) ჩამოაყალიბა მყარი ჩარჩო გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობისა და დისკრიმინაციისგან დაცვისთვის სხვადასხვა სამართლებრივი ინსტრუმენტების, მათ შორის ევროკავშირის ძირითადი უფლებების ქარტიისა და მთელი რიგი დირექტივების მეშვეობით. ეს ჩარჩოები ადგენს კონკრეტულ სტანდარტებს, რომლებიც არა მხოლოდ აყალიბებენ პოლიტიკას ევროკავშირის წევრი ქვეყნების შიგნით, არამედ ემსახურება როგორც ეტალონს კანდიდატი ქვეყნებისთვის, როგორიცაა საქართველო, რადგან ისინი ისწრაფვიან წევრობისთვის.
ევროკავშირის წევრები ყოველთვის აღნიშნავენ რომ, როგორც კანდიდატი ქვეყანა, მოსალოდნელია, რომ საქართველო გაათანაბრებს თავის საკანონმდებლო ჩარჩოებსა და პოლიტიკას ევროკავშირის სტანდარტებთან, განსაკუთრებით გენდერული თანასწორობისა და არადისკრიმინაციის კუთხით. ეს გასწორება აუცილებელია კოპენჰაგენის კრიტერიუმების შესასრულებლად, რომელიც კანდიდატი ქვეყნებისგან მოითხოვს სტაბილურობის, კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებების პატივისცემის დემონსტრირებას.
ევროკავშირმა გამოაქვეყნა 2024 წლის გაფართოების ანგარიში საქართველოს შესახებ, რომელიც განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს ქვეყნის მიერ ცხრა მნიშვნელოვანი რეკომენდაციის შესრულებას. სიახლე, რომელმაც ყველაზე მეტი დისკუსია გამოიწვია, არის მეცხრე რეკომენდაცია, რომელიც პირდაპირ ეხება „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ" კანონს.
ანგარიშის ძირითადი გზავნილი მკაფიოა - კანონი სერიოზულ გამოწვევებს უქმნის საქართველოს ევროპულ ინტეგრაციას. ევროკომისია აღნიშნავს, რომ აღნიშნული საკანონმდებლო აქტი პოტენციურად დისკრიმინაციულია და არ შეესაბამება ევროკავშირის ძირითად ღირებულებებს.
ანგარიშში პირდაპირ არის მითითებული, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ უნდა გადახედო კანონს და უზრუნველყოს ყველა მოქალაქის თანასწორუფლებიანობა. ეს არ არის მხოლოდ რეკომენდაცია, არამედ მკაფიო გაფრთხილებაა ევროკავშირისგან.
ანგარიშში ასევე ხაზგასმულია, რომ კანონის მიღება და კესარია აბრამიძის მკვლელობა წარმოაჩენს იმ რეალურ საფრთხეებს, რომლებიც ლგბტქ+ თემს ემუქრება. საერთაშორისო ორგანიზაციები აღნიშნავენ, რომ მსგავსი კანონები ხშირად ზრდიან დისკრიმინაციულ განწყობებს საზოგადოებაში.
ანგარიში მკაფიოდ აჩვენებს, რომ „ოჯახის ღირებულებათა" კანონი არის სერიოზული გამოწვევა საქართველოს ევროპული ინტეგრაციის გზაზე. სახელმწიფოს წინაშე დგას რთული არჩევანი - შეინარჩუნოს ტრადიციული ღირებულებები თუ სრულად შეუერთდეს ევროპულ სტანდარტებს.
ანგარიში მკაფიოდ აფრთხილებს: ევროკავშირი ელის კონკრეტულ ქმედებებს, არა მხოლოდ დეკლარაციებს.
კანონის გავლენა ევროინტეგრაციაზე
საქართველოში მიღებული „ოჯახის ღირებულებების" კანონი გახდა არა მხოლოდ სამართლებრივი, არამედ სოციალური და პოლიტიკური დაპირისპირების ეპიცენტრი. ეს საკანონმდებლო ინიციატივა პირდაპირ ეჯახება ევროკავშირის ძირითად პრინციპებს და საფრთხეს უქმნის ქვეყნის ევროპულ ინტეგრაციას.კანონი ფაქტიურად ცდილობს ტრადიციული ღირებულებების განმტკიცებას ლგბტქ+ თემის უფლებებისა და ფართო ადამიანის უფლებების ხარჯზე. ეს მიდგომა პირდაპირ ეწინააღმდეგება ევროკავშირის ფუნდამენტურ პრინციპებს - თანასწორობასა და დისკრიმინაციის აღმოფხვრას. საქართველო, რომელიც ცდილობს ევროკავშირის ნორმებთან შესაბამისობას, რისკავს შეაჩეროს მნიშვნელოვანი რეფორმები, განსაკუთრებით იმ მიმართულებით, რაც ეხება მარგინალიზებული ჯგუფების უფლებების დაცვას.
რა შედეგებს უქადის ეს კანონი ქვეყანას?
საზოგადოებრივი სკეპსისი ევროპული ღირებულებების მიმართ
ნდობის დაკარგვა ევროინტეგრაციის პროცესში
საერთაშორისო იზოლაცია
თუ მოქალაქეები დაინახავენ, რომ ევროკავშირი ვერ ახერხებს ეფექტურ რეაგირებას დისკრიმინაციულ კანონმდებლობაზე, შესაძლოა შემცირდეს საზოგადოების ენთუზიაზმი ევროპული ინტეგრაციის მიმართ.
საერთაშორისო ორგანიზაციები აფრთხილებენ, რომ მსგავსი კანონები პირდაპირ საფრთხეს უქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას და ადამიანის უფლებების დაცვის სტანდარტებს.
„ოჯახის ღირებულებათა" კანონი არის გამოწვევა არა მხოლოდ სამართლებრივ, არამედ ღირებულებით სივრცეში. საქართველოს ხელისუფლებას სჭირდება გადაწყვეტილება - დაიცვას თუ ევროპული ღირებულებები, რომლებიც თანასწორობასა და ადამიანის უფლებებს ეფუძნება.
ეს კანონი დღეს არის არა მხოლოდ იურიდიული დოკუმენტი, არამედ ქვეყნის მომავლის არჩევანი.
***
საქართველოში „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ" კანონის მიღებამ მნიშვნელოვანი შეშფოთება გამოიწვია ლგბტქ+ თემში მასზე შესაძლო ზემოქმედების გამო. ტრანსგენდერი ქალის, კესარია აბრამიძის მკვლელობა კანონის ამოქმედებიდან მალევე წარმოაჩენს იმ რეალურ საფრთხეებს, რაც ლგბტქ+ თემს ემუქრება ამ ცვალებად საკანონმდებლო გარემოში.
ეს შემთხვევა აჩვენებს, რომ კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავენ ტრადიციული ღირებულებების დაცვას, შეიძლება არაპირდაპირი გზით გააძლიეროს გენდერული დისკრიმინაცია და მოძალადეობრივი ქმედებები. საერთაშორისო გამოცდილება ადასტურებს, რომ მსგავსი საკანონმდებლო ინიციატივები ხშირად იწვევს საზოგადოების პოლარიზაციას და ზრდის რისკებს მოწყვლადი ჯგუფებისთვის.
საგულისხმოა, რომ ევროკავშირმა ჩამოაყალიბა მყარი ჩარჩო გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობისა და დისკრიმინაციისგან დაცვისთვის, რომელიც ისწრაფვის საერთაშორისო სტანდარტების და ადამიანის უფლებათა დაცვის გაზრდისკენ. საქართველოს, როგორც ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნისთვის, ვალდებულებაა გაათანაბროს თავისი საკანონმდებლო ჩარჩოები და პოლიტიკა ევროკავშირის სტანდარტებთან, განსაკუთრებით გენდერული თანასწორობისა და არადისკრიმინაციის კუთხით.
ევროკავშირის გაფართოების ანგარიშში აღნიშნულია, რომ საქართველოს ხელისუფლებას აქვს მნიშვნელოვანი გამოწვევები ადამიანის უფლებათა დაცვის მიმართულებით, განსაკუთრებით ლგბტქ ადამიანების უფლებების, გენდერზე დაფუძნებული ძალადობის პრევენციისა და რეაგირების, და სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის კუთხით. ეს რეკომენდაციები და მოთხოვნები აუცილებელია კოპენჰაგენის კრიტერიუმების შესასრულებლად, რაც კანდიდატი ქვეყნებისგან მოითხოვს სტაბილურობის, კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებების პატივისცემის დემონსტრირებას.
კანონის ინიცირებამ და კესარია აბრამიძის მკვლელობამ წარმოშვა მწვავე დისკუსიები საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფებს შორის. არასამთავრობო ორგანიზაციები, საერთაშორისო ორგანიზაციები და დიპლომატიური კორპუსი შეშფოთებას გამოთქვამენ იმის გამო, რომ გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა და მარგინალიზებული ჯგუფების დაცვა წარმოადგენს ევროპული ღირებულებების განუყოფელ ნაწილს და მნიშვნელოვანია ევროინტეგრაციის გზაზე.
ამ მოვლენებმა აჩვენა, რომ სახელმწიფო პოლიტიკას აქვს პირდაპირი გავლენა საზოგადოების განწყობებზე და უსაფრთხოების ხარისხზე. ხელისუფლების პასუხისმგებლობაა, რომ საკანონმდებლო ინიციატივების მიღებისას მოხდეს მათი პოტენციური გავლენის სიღრმისეული შეფასება, განსაკუთრებით იმ ასპექტში, თუ როგორ შეიძლება აისახოს ისინი საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის უსაფრთხოებაზე.
სახელმწიფოს როლი და პასუხისმგებლობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთ საკითხებში, როგორიცაა გენდერული უმცირესობების დაცვა და მათი უფლებების უზრუნველყოფა. მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ გაითვალისწინოს საერთაშორისო სტანდარტები და რეკომენდაციები, რათა უზრუნველყოს მოქალაქეთა თანასწორობა და ადამიანის უფლებების დაცვა.
